حراج تهران در حال حاضر توانسته است به عنوان رویدادی بزرگ و جهشی وسیع در اقتصاد هنر معاصر ایران قرار بگیرد. به گفته سمیع آذر مسئول این حراجی به توصیه تعدادی از مجموعهداران، گالریداران و فعالان هنری تشکیل شد. این حراج در راستای مقتضیات مارکت هنر داخل کشور شکل گرفت. از دوره آغازین شکلگیری آن تا امروز، برای ارائۀ شاخصترین آثارهنری مدرن و معاصر ایران و ایجاد رونق کیفی و کمی در معاملات هنری شکل گرفته است.
بازار آثار حراج چهارم و پنجم را در زیر ببینید.
حراج اول تهران:
اولین حراج تهران در دوم تیرماه در سال 1391 در هتل پارسیان آزادی و با ارائه 73 اثر از 70 هنرمند آغاز به کار کرد. این حراج که با دعوت از گالریداران و مجموعهداران فعال کار خود را آغاز کرده بود، بیش از 140 اثر در این دوره شرکت کردند.
در آغاز به کار این حراجی آثار طی سه نوبت داوری شده و نهایتا از 140 اثر تعداد 73 اثر برای شرکت در این حراج انتخاب شدند. آثار منتخب به طورکلی در چهاردسته جای میگرفتند: نقاشی، خوشنویسی و نقاشیخط، مجسمه و عکس. نقاشیهای راهیافته به حراج نیز در چهار شیوه انتزاعی، پاپ، منظره و نقاشیخط بودند. این دوره از حراج تهران بیش از 700 بازدیدکننده داشت که 58 نفر از آنها در حراج رقابت داشتند و 32 نفر آنان موفق به خرید اثر شدند.
بر اساس دادههای به دست آمده نقاشی بالاترین سهم فروش را به خود اختصاص داده است این به دلیل تنوع در تعداد و تنوع در سبک آثار تصور میشود و برای هر اثر نقاشی به طور متوسط قیمتی حدود 29.5 میلیون به دست میآید، این رقم حاصل برای فروش آثار هنری آن دوره رقمی بیسابقه بوده و میزان موفقیت حراج تهران در دستیابی به اهداف آن ارتقای کیفی و کمی مارکتینگ هنر موفق عمل کرده است.
بر اساس قیمتهای پیش و پس از فروش علاوه بر اینکه بیشترین حجم فروش در حوزه نقاشی دیده میشود، شاخۀ مجسمه با رشد 42درصدی نسبت به تخمین قیمتهای تعیین شده، میزان اشتیاق خریداران در حوزه مجسمه بیش از سایر رشتهها بهدست آمده است.
پنج هنرمند صدر نشین این حراج سهراب سپهری، محمد احصایی، پرویز تناولی با دو مجسمه و مسعود عربشاهی بودند که قیمت آثار آنها در حراج اول در جدول نشان داده شده است، اما بیشترین میزان افزایش قیمت متعلق به مجسمه پرویز تناولی که رشدی 93 درصدی داشته است، قیمتهای مناسب و جذاب پیشنهاد شده میتواند یکی از دلایل ایجاد رقابت و موجب افزایش میزان رشد این اثر شده باشد.
حراج دوم تهران:
حراج تهران برای دومین بار در هفتم تیرماه 1392، در هتل پارسیان آزادی برگزار شد. در دور دوم برپایی حراج، تعداد بازدید کنندگان از 100 نفر به 800 نفر افزایش یافت، تعداد آثار شرکت داده شده در این حراج 82 اثر از 79 هنرمند بود. با بررسیهای آماری دقیق از فروش آثار در این حراج و مقایسۀ آن با سال گذشته رشد اقتصادی بازار هنر ایران به روشنی ملموس است.
در دومین حراج تهران در مجموع به 6 میلیارد و 545 میلیون تومان دست یافت که نسبت به سال اول این حراج با مجموع یک میلیارد و 554 میلیون تومان رشدی برابر با 321 درصد چیزی بیشتر از سه برابر و همچنین این رقم با برآورد اولیهاش که معادل 3 میلیارد و 321 میلیون تومان بود نیز رشدی 97درصدی را به همراه داشت.
پنج اثر برتر در حراج دوم متعلق به سهراب سپهری، پرویز تناولی، سید محمد احصایی، حسین زنده رودی و رضا درخشانی بود. بیشترین نرخ رشد این آثار به مجسمه پرویز تناولی و سهراب شپهری و با افزایش نرخ 124درصد هردو بیشتری رشد را ازآن خود کردند. اثر سهراب سپهری نیز با 100 درصد افزایش قیمت روبرو شد و با اینکه 64امین کار ارائه شده در حراج بود، همچنان هیجان خرید بالای این حراجی باعث شد این تابلو با 19 درخواست از طرف خریداران بیشترین تقاضا را از آن خود کند. نتایج دومین حراج تهران نشان از افزایش چشمگیر ذوق و سلیقه خرایداران و مجموعهداران هنری را دارد.
حراج سوم تهران:
حراج تهران برای سومین بار در 9 خرداد 1393 در هتل پارسیان آزادی برگزار شد. حراج سوم بیش از 800 بازدید کننده را به خود جذب کرد. در این دوره 90 اثر از 87 هنرمند شرکت داشتند که علاوه بر حضور گالریدارها و مجموعهداران و هنرمندان، افرادی از دیگر عرصههای هنری و مشاورین اقتصادی، دولتمردان و وزیر فرهنگ و ارشاد و معاونین و مشاورین ایشان نیز حضور به هم رسانده بودند که گسترده شدن هر ساله حراج تهران و پتانسیلهای موجود در آن را برای ما نمایان میکند.
حراج سوم به فروش کلی 13 میلیارد و 257 میلیون تومان دست یافت. که نسبت به دوره دوم 125 درصد و نسبت به دوره اول 516 درصد رشد را ازآن خود کرده بود. بررسی آماری بلاگ سه حراج کنونی تا به اینجا، رشد اقتصادی بازار هنر ایران را نمایانگر است.
تعداد متقاضیان این دوره نیز 75 نفر بودند که 32 نفر آنها موفق به خرید اثر شدند درحالی که در دوره قبل از 70 نفر خریدار 38 نفر آنها موفق به خرید اثر هنری و در مقایسه با سال اول نیز این آمار از بین 58 نفر شرکتکننده تنها 32 نفر آثارهنری را از آن خود کردند.
افزایش نقطه به نقطه قیمت پایه، از سال اول به دوم 114 درصد و از سال دوم به سوم 58 درصد و با رشد و افزایش چشمگیری نسبت به سال پیش خود دارد. آمار فروش این دوره نشاندهنده رکوردهایی بیش از 500 درصد بیشتر از رقم پیشنهادی داشته است، این استقبال نشاندهنده اعتماد خریداران و تثبیت این بازار ملی است. پنج صدر نشین فروش آثار این دوره به شرح زیر است:
از دادهها چنان برمیآید که در طول این سه سال با وجود افزایش اشتیاق به خرید در بین متقاضیان آثارهنری، رقابت برای خرید اثر هنری فشردهتر شده و با توجه به افزایش قابل توجه قیمت آثار، توان نسبتا محدودتری برای پیروزی در رقابت را هر ساله شاهد بودهایم. با توجه به اطلاعات وارد شده در نمودار، همگی آثار در سومین حراج 2 تا 2.5 برابر رقم تخمین زده به فروش رسیدندکه تا آن روز در عرصه مبادلات آثار هنرهای تجسمی در کشور بی سابقه و بسیار چشمگیر بوده است.
این استقبال از آثار توسط مجموعهداران و خریداران به دلیل اعتماد به سیستم معتبر گزینش و داوری آثار، کیفیت هنری شایسته آثار، و برآورد قیمت اولیۀ منطقی و مناسب و ارقام جذاب و برپایی مراسم باشکوه و حفظ استانداردهای بینالمللی رخ داده است.
میزان رشد کلی فروش هر چهار گروه از آثار هنرهای تجسمی، حداقل دو برابر شده است این در حالیست که تعداد آثار مجسمه، عکاسی کاهش و آثار نقاشی از 38 به 58 افزایش یافته است. این رشد 52 درصدی تعداد آثار هنری نسبت به افزایش رقم فروش در واقع افزایش حجم فروش را در طول این سه سال و هممچنین سود چشمگیر در سرمایهگذاری هنرهای تجسمی را نشان میدهد.
این رشد را میتوان زیر بنایی برای رشد و آفرینش آثار هنری دانست و ادامه حیات هنر را در گرو بازار آن دانست چرا که بهبود وضع اقتصادی هنرمند وی را بر آن میدارد تا فعالیتهای هنری خود را افزایش و به تولید آثار پیشرو دست نهد و رشد هنری را در پی داشته باشد.
حراج چهارم تهران:
حراج تهران در چهارمین دورۀ برگزاری خود، با حضور 126 اثر هنری، از 109 هنرمند ارائه شد، در بین این آثار یازده اثر از اساتید کلاسیک ایرانی شرکت داشت و در بین هنرمندان آن 39 هنرمند جدید شرکت داشتند، در طی این چهار دوره از حراج 172 هنرمند حضور داشتند.
فروش این دوره بیش از 21 میلیارد تومان بود که در مقایسه با سال گذشته که رقم نهایی آن چیزی حدود 13 میلیارد تومان بود، رشدی حدود 59 درصد را داشت، همچنین به نسبت مینیمم قیمت تخمین زده شده که رقمی معادل 11میلیارد و 283 میلیون تومان بود، رشدی 87 درصدی و به طور میانگین قیمتگذاری آثار 50 درصد افزایش قیمت داشت. کلیۀ آثاراین دوره به فروش رسید گرچه در این میان تنها سه اثر به فروش نرسید که در حین حراجی پیشنهاد شد و در نهایت فروخته شدند. میزان رشد در آثار نقاشی با 68 درصد بیش از آثار دیگر بود که با توجه به تعداد زیاد آثار نقاشی؛ تعداد 87 اثر از 126 اثر، در این حراج قابل پیش بینی بود. آثار دیگر نیز به ترتیب برای مجسمه تعداد، خوشنویسی و نقاشیخط تعداد و تعداد عکس در این حراجی شرکت داشته است.
در این حراج با دردست داشتن آمار 100 خریدار و در مزایدهها و موفقیت 32 نفر در خرید، و نسبت خریداران این سال با سالهای گذشته که بهترتیب در سال 93 از میزان 75 متقاضی، 32 نفر آنها موفق به خرید شدند و در سال 92، با وجود 70 متقاضی، 38 نفر در لیست خریداران قرار داشتند و در اولین سال برگزاری این حراج هم با تنها 58 متقاضی خرید در مزایده شرکت و تنها 32 نفر موفق به خرید شدهاند. این آمار نشان میدهدکه در طول این چهار سال ابتدایی اشتیاق به خرید در حراجها رشد داشته و رقابت بین خریداران نیز افزایش و با توجه به افزایش قیمت آثار ( با کف قیمت 10 میلیون تومان در دوره چهارم)، توان کمتری را برای پیروزی در رقابت هر ساله شاهد بودهایم. در این دوره نیز مانند دورههای پیشین رکورد فروش را اثر درختان سهراب سپهری با قیمت فوقالعادۀ 2 میلیارد و 800 میلیون تومان از آن خود کرد.
به طور کلی در این حراج نسبت در مقایسه با سالهای گذشته نسبت به دوره سوم رشد 59 درصدی، و نسبت به دوره دوم حراج رشد 221 و نسبت به سال اول که فروشی 2 میلیارید داشت 879 درصد افزایش داشت.
حراج چهارم بر خلاف دورههای پیشین امکان ارائۀ مجدد آثاری که در دورههای قبل در حراج بودند، وجود نداشت، سمیعآذر در این خصوص و وجود منع این کار ذکر کرده بود برای انجام این کار و عرضۀ مجدد آثار به فروش رفته دورههای پیشین نیازمند فاصلۀ زمانی 5 یا 6 ساله هستیم، و در آینده برای برای فروش آثاری که در گذشته به فروش رسیده در اولویت کار ما قرار خواهند داشت.
حراج پنجم تهران:
در سال 95 حراج تهران این بار برخلاف روال همیشگی خود دو حراج دی خرداد و دی ماه برگزار کرد. پنجمین حراج تهران در روز جمعه هفتم خرداد 1395 در هتل پارسیان برگزار شد، در این حراج برای اولین بار مقامات دولتی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ علی جنتی و معاون امور هنری وزارت ارشاد علی مراد خانی، حجت الاسلام شاه مرادی ذدبیر عمومی شورای فرهنگی کشور) در آن حضور به هم رساندند تا اهمیت بیش از پیش حراج تهران و حمایت دئلت از این بخش خصوصی را اعلام کنند. برگزاری پنجمین حراج در حالی بود که 80 اثر در آن شرکت داشتند که اعم آن آثار نقاشی با تعداد 71 اثر، و 5 اثر خوشنویسی و 4 اثر مجسمهسازی به حراج راه یافته و در آن هیچ اثر عکاسی حضور نداشت. از بین این 80 اثر به نمایش درآمده تنها یک اثر پایینتر از قیمت تخمین زده شده پیشنهاد قیمت داده شد و به فروش نرسید و باقی آثار در مزایده بیش از برآورد اولیه چکش خوردند. آنچه در این حراج شگفتیساز شد فروش بیسابقه 6 اثر بالای یک میلیارد تومان بود، که رکورد جدیدی را رقم زد این اتفاق در حالی رخ داد که در دورههای قبل و در دورههای سوم و چهارم تنها دو اثر به فروشی روی یک میلیارد رسیدند. رکورددار این حراج نیز همانند سالهای پیشین سهراب سپهری بود که برای بار پنجم پرفروشترین اثر این سلسله حراجها و با قیمت سه میلیارد تومان به فروش رفت.
همچنین این حراج با فروش موفق و کلی 25 میلیارد و 360 میلیارد تومان پایان یافت و این رقم نسبت به دورۀ چهارم چیزی حدود 4 میلیارد تومان افزایش داشت و با رشدی 18 درصدی روبرو بود، این درحالی است که در این حراج تنها 80 اثر شرکت داشتند و در حراج چهارم 126 اثر حضور داشت، این اعداد نشانه نرخ رشد و پیشرفت چشمگیر پنجمین حراج تهران بوده است.
پنج اثر رکورد دار در این حراج، دو اثر اول متعلق به سهراب سپهری با قیمتهای سه میلیارد تومان و دومین اثر او با قیمت یک میلیارد و 550 میلیون تومان چکش خورد، سه اثر بعدی گلدان منوچهر یکتایی، با قیمت شگفت انگیز یک میلیارد و 470 میلیون تومان بود در حالی که تنها مبلغ 400 میلیون را برای آن پیش بینی کرده بودند، چهرمین اثر رکوددار تابلوی "تعالی" محمود فرشچیان با قیمت یک میلیارد و 250 میلیون تومان و پنجمین اثر پرفروش اینحراج پنجم محمد احصایی با عنوان رقص آبی و اثر ص+ه+ص حسین زنده رودی بود که هرکدام با یک میلیارد تومان پنج رکورددار این حراج شدند.
اگرچه نمیتوان رابطۀ بازار حراج تهران و هنر را به تاثیرات سادهای تقلیل داد اما حراج تهران به تنهایی تاثیرات مثبتی بر روند رشد اقتصاد هنر کشور گذاشته است، حراجیها نمیتوانند تکلیف یا مسیر و خط مشی مشخصی به هنر بدهند و یا برنامه و سازماندهیای برای کشف هنرمند و یا به جریان انداختن سبکهای هنری ندارند اما حراج تهران برای بهتر دیده شدن هنرمندان جوان و توانا این مسئولیت را بر دوش داشته است و علاوه بر تاثیرات مثبتی که در رشد هنری کشور داشت توانسته به جملۀ اهدافی که در این حراج مد نظر داشته است، دست یابد، از جمله اینکه فاصلۀ محسوس بین مارکت داخل و مارکت بینالملل کاهش داده و در مواردی از بین برده است. به این معنا تا پیش از این اگرچه قیمت آثار هنری در خارج از کشور بالا در حال افزایش و بالارفتن بود، اما در داخل به همان قیمتهای پایین فروخته و مورد سو استفاده دلالان قرار میگرفت، حراج تهران به تنهایی توانست فاصلۀ قیمتهای داخل و خارج را کاهش و حتی در مواردی با بیش از حراجهای بینالمللی به فروش برساند و ارزش هنرهای تجسمی را افزایش دهد.
همچنین با تمرکز حراج تهران بر هنرهای تجسمی، گرایش سرمایهداران را به این بخش جذب کرد، در واقع سرمایههای سرگردان کمکم به سمت هنرهای تجسمی گرایش پیدا کردند.
برای تحلیل کلی 6 حراج برگزار شده در تهران با بلاگ آرتیبیشن همراه باشید. همچنین آثاری از هنرمندان راهیافته در حراج تهران برای فروش موجود است برای خرید، فروش و مشاوره با آرتیبیشن در تماس باشید.