بینال ونیز با آثار هنر معاصر از سال 1893 به عنوان اولین بینال هنری جهان تا کنون با بیش از 600 هزار بازدیدکننده در هر دوره برگزار شده است. گفتن از اهمیت این بینال چندان دادهی جدید و مهمی نیست چرا که همهی مخاطبان هنر با کلیتی در خصوص این بینال و تعیینکنندگی هر دورهی این رویداد بر جریان هنر آشنایی دارند. آنچه دربارهی بینال ونیز مورد بحث است، آغازگری و اثرگذاری این جریان از ابتدا تا امروز است. در حال حاضر این بینال برای شصتمین دورهی پیش رو در سال 2024 با شعار Foreigners Everywherیا «خارجیها در همه جا» شکل میگیرد.
این عنوان از نام گروهی که اوایل دهه ۲۰۰۰ در ایتالیا با بیگانهستیزی و نگاه جنسیتی مبارزه کرده، انتخاب شده است. آدریونا پدروسا، مدیر هنری موزهی هنر سائوپائولو و کیوریتور دورهی پیش رو از بینال در توضیحات این نمایشگاه اشاره کرده که این دوسالانه با تمرکز بر هنرمندان دیاسپورا برگزار میشود.
اکثر نمایشگاههایی که به کیوریتوری پدروسا برگزار شده، دغدغهی هویت را دربر داشتهاند.
پس از آنکه محمد خراسانیزاده، مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سرپرست موزهی هنرهای معاصر، اعلام کرد که ایران در دوسالانهی هنر ونیز 2024 شرکت میکند توجه به این رخداد هنری بیشتر جلب شده است. در دو دههی گذشته، ایران بیش از هر زمان در این دوسالانه شرکت کرده، اما این حضور پیوسته نبوده است و در چندین دوره از جمله دورهی قبلی این رویداد غرفهی ایران در ونیز برپا نشد.
نخستین حضور ایران در این رویداد به دههی 1330 برمیگردد؛ در واقع یکی از اهداف برگزاری بیینال نقاشی تهران در سال 1337 هم انتخاب هنرمندانی برای شرکت در دوسالانهی هنر ونیز بود. نخستین حضور ایران در سال 1958 (1337) با آثاری از هنرمندان از جمله پرویز تناولی بود. در سالهای پیش از انقلاب اما ایران تنها در دو دورهی دوسالانه حضور داشت. مارکو گریگوریان که در ایتالیا تحصیل کرده بود یکی از چهرههای تأثیرگذار در این انتخاب به شمار میآید. ایران در سالهای پس از انقلاب با احتساب دورهی پیش رو 8 بار در این دوسالانه حضور داشته است.
موفقترین و پرسروصداترین دورههای حضور ایران در این رویداد به سالهای 2015 و 2019 مربوط میشود که مورد توجه رسانهها و چهرههای بینالمللی هم قرار گرفته است و هنرمندانی نظیر رضا لواسانی در سال 2019، محمود بخشیمؤخر، سیدمحمد احصایی، سمیرا علیخانزاده در سال 2015 و چند هنرمند بینالمللی دیگر به این رویداد فرستاده شدند و به کیوریت این حضور دقت بیشتری شد. حضور ایران در دوسالانهی سال 2024 اما گویی بیشتر با غلبهی نگاه ایدئولوژیک پیریزی شده است تا توجه به مسائل بینالمللی به طور مثال. در بسیاری مواقع هنرمندان ایرانی از سوی این بینال انتخاب میشوند که نه تنها در میان نامهای منتخب کیوریتور ایران قرار ندارد بلکه به طور واضحی استانداردهای کاملا متفاوتی از آن هنرمندان دارد و یا از سویی دیگر هنرمندان ایرانی که از طرف کشورهای دیگر در این بینال شرکت میکنند و همچنان نشانی از آنچه جهان از هنر ایران میبیند و میخواهد، دارند. در نهایت هر دو رویکرد، کمتوجهی و حرکت ایران در مسیری خلاف نگاه بینالمللی و معیارهای جهانی بینال ونیز را نشان میدهد و ثمربخشی کمتری را برایمان به همراه دارد.
چندین پروژه در راستای این ایدهی نمایشگاه بینالمللی ونیز پیش میروند.