زمانی که دوست شما عبارت "من خیلی کارت را دوست دارم و تحسین می‌کنم" را ناتمام رها میکند شما منتظر آن کلمۀ وحشتناک سه حرفی هستید و می‌دانید که آن کلمه در راه است. همان کلمه‌ای که هر تحسین و نقد مثبتی که دریافت کردهاید را کمرنگ میکند.
"اما..."
همۀ ما این احساس را تجربه کرده‌ایم. یک هنرمند در لحظه‌ای که چیزی را خلق میکند، خود را در معرض نقد شدن قرار می‌دهد و برای هنرمندان نقد هنری مساله‌ای دردناک است. آموزش و یادگیری پذیرش انتقاد و درس‌گرفتن از انتقادات سخت، یکی از دشوارترین و در عین حال قابل پاداشترین مهارت‌هایی است که به عنوان یک هنرمند باید در خود پرورش دهید یا یاد بگیرید چگونه در مقابل نقدهای منفی واکنش نشان دهید و چگونه از انتقادات برای بهبود آفرینش هنری خود استفاده کنید. اما پیش از بازگویی این موضوعات، به انواع نقدی که ممکن است دریافت کنیم نگاهی می‌اندازیم:
نقدی که از طرف خانواده یا دوستان و نزدیکانتان به شما میشود، این افراد کسانی هستند که نسبت به شما شناخت بیشتری دارند تا به هنر شما... نظر آنها در نوع خودش ارزشمند است، چرا که آنها در مورد سابقۀ شخصی شما که کار هنریتان را تحت تاثیر قرار داده است، مطلع هستند و همچنین با سابقۀ هنری قبلی شما بیشتر آشنا هستند و همچنین در مورد گرایشات کلی شما می‌توانند نظرات راه‌گشایی دهند و یا پیشرفت روز‌به روز شما را قضاوت کنند.
دستۀ دوم از مخاطبان شما، مخاطبان کلی‌ای هستند که ممکن است بازدیدکنندگان آتلیه شما، کامنت‌گذاران شبکه‌های اجتماعی و حتی رهگذرانی هستند که می‌توانند بینش منحصر به فردی برای آثار شما فراهم کنند. این افراد دوستداران حرفهای هنر نیستند اما ممکن است مجموعه‌دارانی بالقوه باشند. در اکثر مواقع، آنها افراد غیرخبرهای هستند و دیدگاه‌هایشان ممکن است بیشتر منعکس‌کنندۀ گرایشات فرهنگ عمومی و مردمپسند باشد. بازخورد آنها نباید در نظرتان وزن زیادی داشته باشد، اما میتواند کمکتان کند متوجه شوید کارتان از نظر عامه مردم چگونه تفسیر میشود.
دستۀ سوم منتقدان حرفهای هستند که شنیدن نقد و یادگیری از آنان ارزش بالایی در پیشرفت کاری شما خواهند داشت. این افراد ممکن است هنرمند، گالری‌دار، متصدی، منتقد، استاد دانشگاه یا اشخاصی باشند که نمایندۀ رشتۀ خاصی از دانش هستند و می‌توانند بر اثر شما در زمینۀ تاریخی یا هنر معاصر، روشنگر باشند. دیدگاه‌های این اشخاص دشوارتر از سایرین به دست میآیند و به‌همین دلیل، ارزشمندتر هستند. یک منتقد حرفهای میتواند تکنیک و یا هنرمندان قوی دیگری را که می‌توانند منبع الهامی برای آیندۀ شما باشند معرفی کند. آنها همچنین ممکن است با دید خود مخاطبان شمارا شناسایی و راه و مسیر هنری شمار را برای شما راحت‌تر کنند.
اما برای استفاده از نقدهای منفی و مثبت و استفادۀ بهینه از آنها باید دانست چگونه رفتار کرد؟ مناسب‌ترین رفتار را در برخورد با نقدهای منفی را گزید و در نهایت از آن به عنوان پله‌ای برای موفقیت بعدی استفاده کرد.
رفتار صحیح در برخورد با نقدهای منفی:ممکن است زمانی شما کاملا با منتقدتان مخالف باشید و آنها حتی در رشتۀ شما تحصیل نکرده باشند و یا حتی متوجه منظور و هدف شما نشده باشند یا نقد آنها با کج‌رفتاری همراه شده باشد. باید در نظر گرفت بدون در نظر گرفتن سابقه یا قصد و نیت آنها عکس‌العمل نشان دهید همزمان بدانید که با خصومت به خرج دادن دوست پیدا نخواهید کرد و روابط بلند مدتی را شکل نخواهید داد. مودبانه با منتقدان صحبت کردن میتواند شاهدی بر یکی از ارزشمندترین تجارب شما به عنوان هنرمند باشد. نکات زیر را در برخورد با آنها در نظر داشته باشید و از آنها برحذر باشید:
به منتقدان خود توهین نکنید: حتی اگر احساس میکنید او به شما توهین کردهاست، با توهین کردن متقابل تنها دوستان و مجموعه‌داران بالقوه را از خود می‌رانید. به‌علاوه، اگر با شنیدن نظرات دیگران احساس ناامنی کنید، و بازخورد تندی نشان دهید، منتقدان هرگز به کارهای آیندۀ شما نگاه نخواهند کرد.
نظرات آنها را نادیده نگیرید: ممکن است احساس کنید با بحث‌نکردن با منتقدانتان مهربان به نظر می‌رسید اما منفعل بودن نسبت به آنها به اندازه توهین کردن به آنها بد است. با این کار به آنها می‌گویید که برای نظرشان ارزشی قایل نیستید و فضای خصمانه‌ای ایجاد میکنید که در آینده نخواهند سراغ شما و کارهایتان بیایند.
زیادی از خود دفاع نکنید: در اکثر اوقات، منتقدان وقتی نظرشان را میگویند، در واقع انرژی و وقتشان را صرف میکنند و به نوعی در حال کمک کردن به شما هستند. در حالی که بهتر است برایشان توضیح دهید چه قصدی داشتید، اما مراقب باشید با توضیح دادن در مورد خودتان به تفسیر آنها حمله نکنید، مطمئن شوید نسبت به نظرات مخالف آنها پذیرنده هستید چون ممکن است در مورد آثار شما مسائل ارزشمندی را برای شما بازگو کنند اما شما با عصبانیت خود آن نظرات را متوجه نشوید.
اجازه ندهید انتقادها روزتان را خراب کند: کنترل آرامش در زمان نقد اثری که شما روزها، هفته‌ها یا حتی سالها برای آفرینشاش وقت گذاشته‌اید مورد نقد بسیار دشوار است و حتی ممکن است یک نظر منفی در بارۀ اثر صدها نقد مثبت را از بین ببرد و روزتان را خراب کند. آگاهانه تصمیم بگیرید و احساساتتان را کنترل کنید و از منتقدان هنری خود یاد بگیرید.
برای موثر کردن انتقادها و تاثیر مثبت آنها بر روی کارهایتان این کارها را انجام دهید:
با منتقدتان تعامل داشته باشید: از آنها درباره این که چرا اثرتان را دوست نداشته‌اند بپرسید و مثال‌های روشن بخواهید. اغلب، منتقدانی که عبارات "از حس و حالش خوشم نیامد" یا "متوجهاش نمیشوم" را به کار میبرند، مبهم هستند و یاری‌ای به شما نمیکنند. با صحبت کردن در مورد مطلب که احساس بدی به آنها داده است و احساس خود در لحظۀ خلق آن توضیح دهید و با منتقدتان صحبت کنید به این وسیله خواهید توانست احساس بهتری را در آنها ایجاد کنید و حتی با همدیگر کشف کنید که ارتباط شما در چه نقطه‌ای دچار مشکل شده است.
سلیقۀ منتقدان را کشف کنید: کشف کنید منتقد شما عموما چه هنرمندانی را ورد تحسین قرار می‌دهد. اگر طرفدار جکسون پولاک باشد و کار شما بیشتر شبیه پیت موندریان است، آنگاه باعث تعجب نیست که از اثر شما انتقاد کند. اگر اثر هنری دیگری دارید که فکر میکنید به مذاق او خوش خواهد آمد، به او بدهید و نظرش را در مورد آن جویا شوید. به این شکل میتوانید بازخورد ارزشمندی بگیرید و با منتقد خود ارتباطی محکم خواهید گرفت یا حتی ممکن است کاری را به فروش برسانید.
از منتقدان خود تشکر کنید: کاری کنید که منتقدتان احساس کند از او قدردانی شده‌است. حتی اگر با نظر او موافق نیستید و هیچ قصد ندارید به توصیه‌شان گوش کنید، پذیرنده و مهربان بودن نسبت به منتقدتان آنها را تشویق میکند با شما در تماس بمانند، روند حرفه هنریتان را دنبال کنند و در آینده در مورد شما مثبت فکر کنند.
عقب بایستید و فکر کنید. به محض اینکه با خودتان تنها شدید، یک گام به عقب بردارید و نگاهی عمیق و طولانی به اثری که نقد منفی دریافت کردهاست، بندازید. نظرات منتقد را به یاد بیاورید و به هر گفت‌هاش فکر کنید. به صدای هنری درون خود گوش کنید و از مسیری که فکر میکنید برایتان درست است، پیروی کنید.
نظرتان متاخر آنها را پیگیری کنید: این کار به خصوص زمانی موثر است که بعد از واکاوی نظرات منتقدان خود را کم و بیش پذیرفته‌اید و در پی پیشنهادات منتقدان، تغییری در کارتان ایجاد کردهاید. منتقدان شما زمانی که بدانند نظرشان در شکل‌گیری یک اثر کمک کرده پیوند شخصی را با آن برقرار میکنند. حتی اگر بر اساس نظر منتقدتان اثر هنری را تغییر نداده باشید، میتوانید با فرستادن کارهای جدید در آینده با او در تماس باشید. در آینده نظرات آنها را جویا شوید به این ترتیب شما توانسته‌اید آنها را به پیگیری آثار خود علاقمند و به این شکل خواهید توانست حتی اثری را به فروش برسانید یا حداقل یک طرفدار وفادار پیدا کنید.
از نقد به نفع خودتان استفاده کنید: وقتی بازخورد میگیرید، همیشه باید از خودتان بپرسید: "آیا این شخص به‌خاطر سلیقۀ شخصی نقد میکند یا در کار من نوعی نقص وجود دارد؟" اگر انتقادات منفی صرفا بر اساس ترجیحات شخصی شماست، آن وقت شما باید به‌سادگی از آنها برای نظراتشان تشکر کنید و آنها را به اثری هنری سوق دهید که می‌دانید مورد علاقۀ آنهاست. اگر نقدشان بیشتر بر نظرات حرفهای است، شما خوش شانس هستید و ممکن است با فرصت بزرگی برای بهبود بخشیدن به مسیر هنری خود مواجه باشید.
برای استفادۀ بهینه از نظرات منتقدان گام‌های زیر را بردارید:
منتقدان خود بیشتر بشناسید: با شناخت بیشتر منتقدان خود میتوانید تجارب آنها و سلیقه شخصی آنها را در آن موضوع موردنقد معلوم کنید. در مورد سابقۀ هنرمندان مورد علاقۀ آنها و یا مواردی را که دوست دارند در مورد کار شما تغییر کند، بپرسید. بدین شکل متوجه خواهید شد آنها چشم‌انداز مورد نظر شما را کم‌کم درک خواهند کرد و شما نیز خواهید توانست خود را بهتر ابراز کنید.
در جستجوی نظرات بیشتر برآیید: اغلب بیزنس‌های بزرگ نظرات مشتریان خود را جویا می‌شوند تا کیفیت خدمات و محصولات را بهبود ببخشند. با دسترسی پیداکردن به افراد مختلفی که به آنها اعتماد دارید میتوانید متوجه شوید آیا نظراتی که دریافت کردهاید فقط نظر یک منتقد است یا اغلب چنان تصوری از کارهای شما خواهد شد؟
وقتی از افراد مختلف بازخورد میگیرید، باید بدانید به دنبال چیستید؟ مگر اینکه فورا با سوالات خاصی برانگیخته شده‌اید و بیشتر بازخوردها به سادگی و ابهام "چقدر زیباست" یا "متوجهاش نمیشوم" باشد. از بازخوردهای اصیل منفی به عنوان راهنمایی برای آنچه در جستجویش هستید استفاده کنید. از مخاطبان خود سوال کنید برخی از سئوالاتی که میتوانید از آنها بپرسید اینها هستند:
به نظر شما پیام این اثر هنری چیست؟
این اثر چه احساساتی را در شما برانگیخته میکند؟
آیا این اثر شما را به یاد چیزی میاندازد؟ اگر بله، چه چیزی؟
به نظرتان فیگورها واقع‌گرایانه‌اند؟ اگر نه چه‌چیز آنها را غیرواقع‌گرایانه کرده است؟
اگر میتوانستید یک چیز را در مورد این کار تغییر دهید، آن تغییر چه میتوانست باشد؟
در اغلب موارد، افراد زیادی نیاز نیست تا بازخوردهای اصیل را تایید یا رد کنند. سعی کنید نمونه‌های گسترده‌ای از طرفداران پروپاقرص و بازدیدکنندگان جدید، متخصصان هنری و کسانی که از هنر غیرجدی لذت میبرند، هنرمندان و غیرهنرمندان جمع کنید.
شخصی را در نزدیکان خود داشته باشید که زمانی که اثرتان مورد نقد قرار میگیرد با او مشورت کنید. کسی‌که همیشه می‌داند با اثرتان سعی می‌کردید چه پیامی را منتقل کنید و یا کسی‌که فرایند و صدای هنری شما را بهتر از هر کسی می‌شناسد. وقتی بازخوردهایی را در مورد کارتان دریافت میکنید فراموش نکنید که به خودتان هم بازخورد بدهید. قبل از این که کارتان را با دیدی جدید مورد بازبینی قرار دهید، حداقل یک هفته به خودتان زمان بدهید. با این دیدگاه جدید همیشه متوجه چیزی خواهید شد که بار اول ندیده‌اید.
رشدکردن از طریق بازخوردها به آثار هنری:
اگر بعد از شنیدن نظر دیگران و تفکری عمیق به این نتیجه رسیدید که منتقد در مورد نقصی که در اثرتان دیدهاست محق بودهاست، ناامید نشوید. این بدین معنا نیست که هنرمند خوبی نیستید، بلکه فقط بدین معناست که قرار است هنرمند بهتری شوید.
قدم بعدی شما بسته به اینکه نقد اصلی چه بوده است، بسیار متفاوت است. آیا نقاشی بی‌رنگ و رو است؟ آیا دست فیگورتان خیلی کوچک بوده؟ آیا نقاشی حس خوشحالی را القا میکرده، در حالی که شما زمان خلق آن در مود نهیلیستی بوده‌اید؟ برای این منظور این گام‌های کوچک به شما کمک خواهند کرد در مسیر صحیح قرار بگیرید:
به دقت برنامه‌ریزی کنید: چه اثر را روی همان بوم تصحیح میکنید یا از اول شروع به کار میکنید، باید بدانید دقیقا چه‌چیزی را میخواهید تغییر بدهید و چرا درصدد انجام این تغییر هستید. تغییر دادن مود یا تم نقاشی کار بزرگی است و نباید فکر نشده انجام شود، به‌خصوص زمانی‌که میخواهید به نقدهای به‌خصوصی جواب دهید.
چرک نویس داشته باشید: فکر کنید. چه چیزی در اثر هنری شما باعث شده بی‌رنگ و رو به نظر برسد؟ اگر به خاطر رنگ‌هاست، پس قبل از آن که رنگ‌های جدید را به کار ببرید، آنها را روی یک تکه کرباس کهنه امتحان کنید. اگر فیگور آن طور که در نظر داشتید متقارن از آب درنیامده است، پس قبل از آن که تغییرش دهید، بیشتر روی طراحی کردنتان کار کنید.
سهیم شوید:اگر به نظر کسانی که توصیه‌های اولیه را ارائه داده‌اند احترام می‌گذارید، تغییرات را به آنها نشان دهید.
درمیان نگذارید: فراموش نکنید کسانی که منتقد شما هستند پدیدآورنده اثر هنری نیستند. میتوانید بدون درگیرشدن بیش از حد هم، به نظراتشان احترام بگذارید. در مواقعی، این شما هستید که باید تصمیم بگیرید چه زمانی کارتان آماده است.
آثار قدیمی خود را مرور کنید: باید دائما از خود بپرسید آیا این نقد به کارهای قدیمی هم وارد است؟ اگر در دسترس نباشند یا از شیشه و خاک رس ساخته شده باشند برای تغییر دادن آنها دیر است. گرچه ممکن است بتوانید یک نسخه به روز شده از آن را خلق کنید.
دریافت نقد به آثار هنری لزوما نباید تجربه ترسناکی باشد. برای دوباره بررسی کردن آنچه سعی در ابرازش دارید و یا آنچه مردم از آن در مییابند. هیچ اثر هنری نمی‌تواند همه مخاطبان را راضی نگه دارد، اما شناختن مخاطبان، تعامل برقرار کردن با بازخوردها و داشتن ذهنی باز باعث میشود نه به عنوان یک هنرمند، بلکه به عنوان یک انسان رشد کنید.